Kálmán - Emmerich Kálmán

Emmerich Kálmán.jpg

componist


* Siófok (Oostenrijk-Hongarije ten zuiden van het Balatonmeer) 24-10-1882
† Parijs 30-10-1953

Emmerich (Irme) Kálmán was een Hongaarse componist van hoofdzakelijk operettes. Zijn vader was zakenman. Op 10 jarige leeftijd ging hij naar het gymnasium in Budapest. Al tijdens deze schoolperiode startte hij met lessen in compositie op de vernieuwde Budapest Academy of Musik. Na het gymnasium ging hij eerst rechten studeren en daarna muziek aan de Ferenc Liszt-Academie voor muziek. Irme wilde concertpianist worden, maar overmatige activiteit van zijn piano-oefeningen leidde tot artritis aan zijn rechterhand. Daarom ging hij naar het Conservatorium van Budapest, waar ook zijn leeftijdgenoten Bartók en Kodaly studeerde.

Aanvankelijk ging zijn belangstelling uit naar het combineren van melodieën uit zijn geboorteland die moesten voldoen aan de Weense wals, net als Lehár deed. Hij werd muziekcriticus en ging liederen, pianowerken en symfonieën componeren. Zijn eerste werken waren Scherzando for Strings (1903) en het symfonische gedicht Saturnalia (1904). De prijs die hij behaalde voor compositie aan de Academy in 1906 bracht hem echter niet het verwachte succes. Het lukte hem niet om genoeg publiciteit te krijgen. Kálmán heeft toen zijn collega`s toevertrouwd "Als dit zo door gaat, dan zal ik operette`s gaan schrijven".

Zijn eerste operette Tatárjárás die in 1908 in Budapest in première ging was een groot succes. In 1909 werd in Wenen de Duitse versie opgevoert onder de naam Ein Herbstmanöver. In de jaren tussen de twee wereldoorlogen was zijn muziek net zo populair als die van Lehár en Johann Straus junior. Zijn meest bekende operette is Die Csárdásfürstin (1995). Bij de meeste operette`s weet het publiek al in de tweede akte wie met wie zal gaan trouwen, (een operette hoort drie aktes te hebben), maar in deze wordt het pas duidelijk op het allerlaatste moment. Het libretto, geschreven door Leo Stein en Béla Jenbach is beroemd om haar humor en compactheid.

Kálmán, die Joods was kreeg van de Nazi`s het Arisch erestaatsburgerschap aangeboden, maar hij verkoos om in 1938 naar Parijs te verhuizen en om van daaruit naar de V.S. te emigreren. Hier ging hij zich als dirigent en componist meer toeleggen op de Amerikaanse taal en ideeën. Ten aanzien van de `Entartete  Musik` waren de Nazi`s wel flexibel met de door Joden gecomponeerde muziek. Er werd hen niets in  de weggelegd en het kreeg hun goedkeuring. Dit gold ook voor Die Lüstige Witwe (*Lehár). In 1934 werd de filmversie van Die Csárdásfürstin gemaakt onder supervisie van Joseph Goebels.

Na de film, die een succes was, werd het werk van Kálmán echter geboycot. Omdat Hongarije zich had gelieerd met het Duitsland van Hitler, deed hij in 1942 afstand van zijn Hongaarse staatsburgerschap. Na de tweede wereldoorlog vestigde hij zich, samen met zijn familie in Parijs. In 1949 was hij nog in Oostenrijk, maar zijn woonplaats bleef Parijs, waar hij kort na zijn zevenstigste verjaardag op 30-10 1953 stierf. Zijn laatste werk Arizona-Lady werd voltooid door zijn zoon Charles, en ging in 1953 in Bern in première.



Operette`s


Tátájarás (1908)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi en Andor Gábor
Operette in  3 aktes.
Plaats en tijd.
Première. Budapest (Lusstspieltheater) op 22-02-1908 ().
Ein Herbstmanover (Duitse bewerking, )
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi en Robert Bodanzky
Operette in  3 aktes.
Plaats en tijd.
Première. Wenen op 22-01-1909 ()
The Gay Hussars (de  vrolijke huzaren)(Amerikaanse versie)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi en Robert Bodanzky, aangepast door Maurice Browne Kirby met teksten van Grant Stewart
Operette in  3 aktes.
Plaats en tijd.
Première. New York (Knickerbocker Theatre) op 29-07-1909 ()
Autumn Manoeuvres)(Engelse versie)
Première. Londen (Adelphi Theatre) op 1912 (en daarna op meerdere plaatsen in Engeland)

Az obsito (1910)(De soldaat op verlof)(opgevoerd onder veel andere namen)
Libretto van de eerste versie, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi
Operette in ? aktes.
Plaats en tijd. Hongarije
Première. Budapest (Vigszinház Theatre) op 16-03-1910
Der gute Kamarad (tweede versie, Duits)
Libretto herziene versie door Viktor Léon
Operette in ? aktes.
Plaats en tijd. Oostenrijk
Première. Wenen (Burgertheater) op 10-10-1911
Gold gab ich für Eisen (I gave gold for iron)
Libretto van de eerste versie, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi, met toevoeging van muziek door Sigmund Romberg en tekst van Rida Johnson Young
Operette in ? aktes.
Plaats en tijd. Oostenrijk
Première. Wenen (Theater an der Wien) op 16-10-1914
Her Soldier Boy
Libretto van de eerste versie, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi, met toevoeging van muziek door Sigmund Romberg en tekst van Rida Johnson Young
Operette in ? aktes.
Plaats en tijd. Oostenrijk
Première. Broadway (Astor Theatre) op 06-12-1916
A Soldier`s Promise
Libretto van de eerste versie, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Karl von Bakonyi, met toevoeging van muziek door Sigmund Romberg en tekst van Rida Johnson Young
Operette in ? aktes.
Plaats en tijd. Oostenrijk
Première. Ohio (Wooster) (Ohio Light Opera) 2005

Der Zigeunerprimas (The Gypsy Band Leader)(1912)
(In de Engelse versie ook bekend als Sari of The Gypsy Virtuoso)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van Julius Wilhelm en Frtz Grünbaum.
Operette in  3 aktes.Plaats en tijd.
Première. Wenen (Johann Strauss Theatre) op 11-10-1912
In Duitsland uitgebracht als stomme film met de titel The Gypsy Chief o.l.v. Carl Wilhelm (1921)


Zsuzsi kisasszony (Miss Suzy)(1915) of Miss Springtime, of Die Faschingsfee)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán in de Hongaarse taal door Martos en M. Bródy
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd. Budapest
Première. Budapest (Vig Theatre) 23-02-1915
Première in Broadway (1916)

Die Csárdásfürstin (1915)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán naar de verhalen van Leo Stein en Béla Jenbach
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd. Boedapest en Wenen, begin 19e eeuw
Première. Wenen, (Johann Strauss Theater) 17-11-1915

Die Faschingsfee (1917)(nieuwe Duitse bewerking van Zsuzsi kisasszony)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán, bewerkt door A.M.Willner en R. Oestereicher
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd. Budapest
Première. Wenen (Johann Strauss Theater) 21-09-1917
In Berlijn, als Die Faschingsfee, met een grotere rol voor de leading lady. (De versie die nu nog het meest gebruikt wordt)
In Wooster (V.S.)(Ohio Light Opera) onder de naam Miss Springtime (2012). Opgenomen in (2013) onder de naam The Carnival Fairy.

Das Hollandweibchen (1920)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd. Duitsland (Sonneburg-Glücksburg)
Première. Wenen (Johann Strauss Theater) 20-01-1920
 
Die Bajadere (1921)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van J. Brammer en Alfred Grünwald.
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd.
Première. Wenen (Johann Strauss Theater) 23-12-1921
The Yankee Princess (Engelse versie)
Première. New York 03-10-1922

Gräfin Mariza (1924)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van J. Brammer en Alfred Grünwald.
Operette in 3 akten. 
Plaats en tijd.
Première. Wenen (Theater an der Wien) 28-02-1924
Countess Maritza (Engelse versie in New York)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán met tekst van J. Brammer en Alfred Grünwald, bewerkt door Harry B. Smith, met toegevoegde muziek van andere componisten.
Première. New York (Shubert Theatre)18-09-1926 (318 uitvoeringen).
Maritza (Londen)
Première. Londen (Palace Theatre) 06-07-1938 

Die Zirkusprinzessin (1926)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán naar de Duitse tekst van J. Brammer en Alfred Grünwald.
Operette in 3 akten, met een reeks tussengevoegde circus optredens van de mysterieuse Mister X (edelman)
Plaats en tijd. Circustent,
Première. Wenen (Theater an der Wien) 26-03-1926 (344 uitvoeringen)
The Circus Princess (Engelse versie in New York)
Première. New York City (Winter Garden Theatre) 25-04-1927

Die Herzogin von Chicago (1928)
Libretto, muziek van Emmerich Kálmán naar de tekst van J. Brammer en Alfred Grünwald.
Operette in 2 akten, met een proloog en epiloog.
Plaats en tijd.
Première. Wenen (Theater an der Wien) 05-04-1928
The Duchess of Chicago
Première. Newark, New York (Shubert Theatre) ??-??-1929 

Das Veilchen von Montmartre (1930)

Arizona Lady (1954)