Mozart - Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart k-o

componist


* Salzburg 27-01-1756
† Wenen  05-12-1791

Geboren op 27 januari 1756 in Salzburg (Oostenrijk). Hij was het tweede kind van Anna Maria Pertl en Leopold Mozart, componist van de aartsbisschop, en bekend violist en componist van gevierde theoretische werken. In 1761 heeft de kleine Wolfgang zijn eerste optreden in `Sigismund van Eberlin`, en hij schrijft zijn eerste composities.In 1762 nam Leopold zijn jonge zoon, en zijn oudste dochter, Maria Anna Waldburga Ignata (ook wel Nannerl genoemd) mee op tournee. Zij reisden o.a. naar Passau, Linz, Mauthauzen en Stein.

Mozart had veel succes bij de edelen die bijzonder enthousiast waren. Toen Wolfgang roodvonk kreeg gingen zij terug naar Salzburg, waar hij klavecimbel en viool leerde spelen, en zijn eerste compositie componeerde. In 1763 ging de hele familie op tournee door Europa. Naar München, waar Wolfgang voor het eerst orgel speelde. Nannerl en Mozart hadden optredens op klavecimbel en piano. Ieder voor zich, maar ook samen. Ze gaven publieke concerten, speelden aan diverse hoven en ontmoetten vooraanstaande musici uit die tijd. De kinderen traden ook op als violist en organist en werden hiervoor ook betaald. Zij speelden voor de Keizerlijke familie in Wenen.

In Parijs 1764 componeerde Wolfgang vier viool sonates. In Londen kwam hij in contact met Johann Christian Bach. Het werd een moeilijke periode voor de familie. Omdat er al een bloeiend concertleven bestond o.l.v. Bach was er weinig aandacht voor hen, bovendien werd Leopold ziek. Toch componeerde Wolfgang hier zijn eerste orkestwerk en zes sonates voor klavier en viool, opgedragen aan Koningin Charlotte. Bach stimuleerde hem en gaf hem les. Ook bezocht hij hier enkele Italiaanse opera`s.

Toen Leopold weer beter was reisden zij naar Gent, Rotterdam en Den Haag. Maar nu werden Nannerl en Mozart ernstig ziek, dus er konden geen concerten worden gegeven. Pas in januari 1765 kwamen ze in Amsterdam, gaven een aantal concerten en reisden door naar Parijs. Ze werden ontvangen door het Franse hof en eind november waren zij terug in Salzburg. Op zijn elfde jaar werd Wolfgang benoemd tot hofconcertmeester.

In september 1767 gingen Leopold, Wolfgang en Nannerl weer naar Wenen waar ze ziek aankwamen besmet met pokken. Toen ze beter waren werden ze ontvangen aan het Hof van Maria Theresia en haar zoon Joseph. Wolfgang componeerde een opera die helaas niet werd opgevoerd, maar er volgde een opdracht voor een Singspiel. Bastien en Bastienne. Weer gingen ze terug naar Salzburg.

Naast al zijn kennis die hij tijdens zijn reizen had opgedaan, over opera, concerten en kamermuziek leerde Wolfgang Latijn en componeerde een mis.Op zijn eerste Italiaanse reis, van 1769 tot 1771, studeerde Mozart contrapunt (harmonisch samengaan van zelfstandige melodieën) met Giovanni Battista Martini. Met diens hulp mocht hij aan de Accademia Filharmonica van Bologna een examen afleggen. Hij moest een vierstemmige bewerking maken van een Gregoriaans thema. Binnen een half uur was hij klaar met zijn opdracht. Ook werkte hij in deze periode aan een opera.

Op 28-03-1771 kwamen ze weer terug in Salzburg. Wolfgang was bezig met een opera, drie symfoniën en drie kerksonates. Later in dat jaar reisde hij naar Milaan waar zijn opera in première ging. In 1772 reisde hij voor de derde en laatste keer naar Milaan, weer om aan een opera te werken. Terug in Salzburg 1773 is Wolfgang niet meer het wonderkind, maar een volwassen man geworden, wat ook goed te merken was aan zijn composities. Hij kwam in contact met de muziek van Franz Joseph Haydn in Wenen.

Een nieuwe aartsbisschop Colloredo, aangesteld in 1772, verbood hem op tournee te gaan. Mozart kon het niet goed met hem vinden. Maar in 1775 moest Colloredo wel toestaan dat Wolfgang naar München ging, omdat hij anders Vorst Maximilliaan III zou beledigen. Dit was ook de periode waarin Wolfgang voor het eerst in contact kwam met de vrijmetselarij. Als eerbetoon schreef hij hiervoor het muziekdrama Thamos Re D`Eglitto. Later zou hij lid worden van de vrijmetselarij. Een bekroning hierop is de compositie van de opera Die Zauberflöte.

Ook Aartsbisschop Colloredo gaf Wolfgang de opdracht een opera te schrijven. Toen Colloredo op 01-09-1775 het muziektheater in Salzburg sloot was Wolfgang woedend. Zijn kans om met zijn opera verder carrière te maken in Salzburg was daarmee verkeken. Na vele verzoeken om op reis te mogen werden Leopold en Wolfgang ontslagen. Leopolds ontslag werd weer ongedaan gemaakt en samen met zijn moeder ging Mozart in 1777 naar Munchen en Mannheim (Duitsland) en vervolgens naar Parijs.

In Mannheim wilde Wolfgang als kapelmeester in dienst komen bij Karl Theodor. Dat ging niet door, maar hij bleef toch omdat hij verliefd, was geworden op een meisje met een prachtige stem, Aloysia Weber. Zijn vader dwong hem echter door te reizen naar Parijs. Daar ontmoette hij Jean Le Gros en schreef o.a. twee symfonieën voor hem. De aristocratie, die zich nogal hooghartig gedroeg gaf hem geen kans om succesvolle concerten te geven. Toen werd ook nog zijn moeder ernstig ziek en op 03-06 1778 overleed zij. Tijdens deze reis voltooide Wolfgang zeven viool sonate's, zeven piano sonate's, een ballet, en drie symfonische werken, waaronder de Parijse Symfonie.

Tegen de wil van zijn vader, die hem in Parijs wilde houden reisde hij terug naar Aloysia Weber.In Salzburg 1779 componeerde Mozart de Kroningsmis, de Missa Solemnis, twee symfonieën, de Posthoorn Serenade, en de opera Idomeneo, zijn eerste volwaardige theaterproductie. Toen de breuk tussen Mozart en de Aartsbisschop in 1781 een feit was, ging de componist / musicus op zoek naar een tijdelijke baan, maar zonder succes. Uiteindelijk stelde Keizer Joseph II hem aan als kamermuziek - componist, al moest hij genoegen nemen met een salaris dat veel minder was dan dat van zijn voorganger, Christoph Willibald Gluck.

De verhouding tussen Wolfgang en zijn zusje was niet meer zo geweldig en de ruzie die hij had met zijn vader deed hem niet goed. Zijn financiële situatie werd slechter en slechter.Intussen was zijn opera Die Entführung aus dem Serail (1782) een groot succes. Datzelfde jaar trouwde hij met Constanze Weber, de jongere zus van Aloysia Weber. Voor haar schreef hij zijn beroemde Mis in C klein, en zij zong de sopraansolo bij de première. Uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren, waarvan er vier binnen het eerste levensjaar stierven.

Twee zonen bleven in leven. Carl Thomas (1784-1858) die ambtenaar werd, en Frans Xaver Wolfgang (1791-1844) die als pianist, componist en koordirigent bekend werd onder de naam W.A. Mozart Sohn. Op 5 december 1791 overleed Wolfgang te Wenen en werd hij begraven in een massagraf. Hoewel de exacte aard van zijn ziekte nog altijd onbekend is, is er, zoals soms gesuggereerd wordt, geen bewijs dat zijn dood door bepaalde personen bespoedigd is. Constanze (1762-1826) hertrouwde in 1809 met Georg Nikolaus Nissen.

 

Als centrale figuur in de Weense Klassieke School wordt Mozart vaak beschouwd als het grootste muzikale genie allertijden. Zijn productie was, vooral gezien zijn korte leven, enorm. 21 opera's 41 symfonieën 27 piano concerten waarvan hij de meest belangrijke schreef in zijn laatste levensjaren. 5 viool concerten 25 strijkkwartetten 19 missen, en vele andere werken in welke vorm dan ook die in die tijd populair waren. Zijn grootste prestatie zit hem waarschijnlijk in het karakter van zijn opera figuren. Vanwege zijn ziekte was Mozart niet in staat zijn laatste werk, het `Requiem' te voltooien.  

opera' s  

Apollo et Hyacinthus, seu Hyacinthi Metamorphosis (1767)
(Apollo en Hyacinthus ofwel de gedaanteverandering van Hyacinthus)
Libretto van Rufinus (P.F.) Widl.
Tussenspel in 3 aktes. Proloog - koor I -  koor II
(oorspronkelijk opgevoerd voor en tussen 5 aktes van het schooldrama Clementia Croesi, ook van Widl)
Plaats en tijd.
Première. Salzburg (Grote hal universiteit) op 13-05-1767 (gebruikt voor opvoeringen van leerlingen).  

La Finta Semplice (1768) (De voorgewende onnozele)
Libretto van Marco Cortellini, naar dat van Goldoni dat in 1764 voor Salvatore Perillo was geschreven.
Opera buffa in 3 aktes
Plaats en tijd. Landhuis in de buurt van Cremona, 18e eeuw.
Première. Gepland in Wenen 1768 (opvoering verijdeld door intriges)  
Première. Salzburg (Hoftheater) op 01-05-1769.  

Bastien und Bastienne (1768)
Libretto van Friedrich Wilhelm Weiskern en Johannes Müller. Gebasseerd op een vaudeville van Marie-Justine Benoîte Favart, Charles-Simon Favart en Harny de Guerville. Singspiel in 1 bedrijf.
Plaats en tijd. Een dorp begin 18e eeuw.
Première. Wenen (huis van dr. Anton Mesmer) 1768.  

Mitridate, rè di Ponto (1770) (Opdracht voor carnaval)
Libretto van Vittorio Amedeo Cigna - santi naar Guiseppe Parini en Racine.
Opera seria in 3 aktes 
Plaats en tijd. Pontus (Klein Azië) rond 63 v. Chr.
Première. Milaan (Teatro Regio Ducale)  

Ascanio in Alba (1771)
Libretto van Abbate Guiseppe Parini.
Opera Festa teatrale met ouverture, in 2 aktes
Plaats en tijd. Première.Milaan (Teatro Regio Ducale)
(Geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van Aartshertog Ferdinand van Oostenrijk met Maria-Beatrice-Riccarda van Oostenrijk.)  

Il Sogno di Scipione (1772) (Scipio`s droom)
Libretto van Pietro Metastatio naar Cicero.
Opera Festa teatrale met ouverture, in 2 aktes 
Plaats en tijd. Het Koninkrijk van Massinissa Afrika. 149 v. Chr.
Première. Salzburg (Aartsbisschoppelijk paleis) 01-05-1772.
(Geschreven voor aartsbisschop Hieroynymus von Colleredo)  

Lucio Silla (1772)
(Opdracht voor carnaval)
Libretto van Giovanni de Camerra (maakte de 1e Italiaanse vertaling van Die Zauberflöte)
Dramma per musica met ouverture, in 3 aktes.
Plaats en tijd. Rome rond 80 v. Chr.
Première. Milaan (Teatro Regio Ducale) op 26-12-1772.  

La Finta giardiniera (1775) (Tuinierster uit liefde)
(Opdracht voor carnaval)
Libretto, eerste versie, van Guiseppe Petrosellini (Italiaans)
Libretto, tweede versie, van Johann Franz Joseph Stierle (Duits Singspiel)
Opera Buffa in 3 aktes.
Plaats en tijd. Lagonero, eerste helft 18e eeuw. 
Première, eerste versie, München (Opernhaus St Salvator) 13-01-1775
Première, tweede versie, Augsburg (Komödienstadt) op ??-05-1780  

Il Rè pastore (1775) (De Herder - Koning)
Libretto van Pietro Metastatio
Dramma per musica met ouverture, in 2 aktes.
Plaats en tijd. Buiten het Macedonische legerkamp in de buurt van Sidon.
Première. Salzburg (Aartsbisschoppelijk paleis) 23-04-1775.  

Thamos Rè D`Eglitto (1776) (Thamos koning van Egypte)
Libretto van Tobias Philipp en Freiherr von Gebler.
Toneelstuk met muziek.
Plaats en tijd.  
Première. Gedeelte, Wenen (Kärtnerthortheater 04-04-1774)               
Herziene uitvoering met toevoegingen. Salzburg 03-01-1776.  

Zaïde (1779)
Libretto van Johann Andreas Schachtner, naar Das Serail van F.J. Sebastiani.
Singspiel in 2 aktes
Plaats en tijd
Première. Frankfurt op 27-01-1866  

Idomeneo, Rè di Creta (1781)
Libretto van Giambattista Varesco gebaseerd op het libretto van Antoine Danchet.
Opera in 3 aktes met 7 tonelen.
Plaats en tijd. Het oude Kreta, Sidon (tegenwoordig Khania) na de Trojaanse oorlog.  
Première. München (Hoftheater) op 29-01-1781.  

Die Entführung aus dem Serail (1782)
Libretto van Johann Gottlieb Stephanie jr.naar het toneelstuk van Christoph Friedrich Bretzner.
Singspiel met ouverture en 3 aktes, (4 tonelen)
Plaats en tijd. Landgoed van Bassa in Turkije, midden 16e of 18e eeuw 
Première. Wenen (Burgtheater) op 16-07-1782  

L`Oca del Cairo (1783) (De gans van Caïro)
(niet afgemaakt)
Libretto van Gianbattista Varesco.
Opera buffa/dramma giocoso in 2 aktes (6 nummers staan op muziek)
Plaats en tijd. Fictieve haven van Ripasecca.
Première.Frankfurt (concertante uitvoering)  

Lo Sposo deluso, ossia La rivalità di tre donne per un solo amante   
Libretto van Lorenzo da Ponte
Opera buffa
Plaats en tijd. Italiaanse kust bij Livorno.
Première.  

Der Schauspieldirektor (1786)
Libretto van Johann Gottlieb Stefanie jr.
Singspiel met ouverture in 1 akte.
Plaats en tijd. Kamer van de schouwburgdirecteur, 18e eeuw.
Première. Schönbrunn (Orangerie) op 07-02-1786.
( In opdracht van Keizer Jozef II, naar aanleiding van een bezoek van de Nederlandse afgezant)  

Le Nozze di Figaro (1786) (de bruiloft van Figaro)
Libretto van Lorenzo da Ponte naar het toneelstuk van Caron de Beaumarchais.
Opera buffa in 4 akten.
Plaats en tijd. Kasteel van Graaf Almaviva nabij Sevilla, midden 18e eeuw.
Première, Wenen (Altes Burgtheater)op 01-05-1786.  

Don Giovanni (1787)
(Speciaal voor Praag geschreven)
Libretto van Lorenzo da Ponto.
Opera buffo (Dramma giocoso) met ouverture in 2 aktes.
Plaats en tijd. Sevilla, midden 17e eeuw.
Première. Praag (Nationaltheater) op 29-10-1787  

Cosi fan Tutte (1789) (Zo doen zij allen) (Ossia La scuola degli amanti)
Libretto van Lorenzo da Ponte
Opera buffa met ouverture in 2 aktes.
Plaats en tijd.Napels, eind 18e eeuw.
Première. Wenen (Burgtheater) op 26-01-1790  

La Clemenza di Titto (1791) (De goedheid van Titus)
Libretto van Caterino Mazzolà gebaseerd op het toneelstuk van Pietro Metastasio.
Opera seria in 2 aktes.
Plaats en tijd. Rome, tijdens de regering van Tito, 79 - 81 na Chr. 
Première. Praag, (Nationaltheater) op 06-09-1791.  

Die Zauberflöte (1791)
Libretto van Emanuel Schikaneder.
Romantische opera 2 aktes. (KV-620)
Plaats en tijd. Rijk van de Koningen der nacht en de zonnetempel, sprookjestijd. 
Première. Wenen (Freihaustheater auf der Wieden) op 30-09-1791.

K.V. Köchel-Verzeichnis. Dit is een register dat is gemaakt van muziekwerken. De werken zijn ingedeeld op nummer, De heer Ludwich Ritter von Köchel (1862-1919) heeft een katalogus gemaakt van de werken die Mozart geschreven heeft en deze een nummer gegeven. In deze catalogus staat achter de titel van het werk K.V. en een nummer. Ook is er een overzicht opgenomen, ingedeeld naar genre. (kerkmuziek-opera`s-symfonieën-concerten enz).

Dit biedt de mogelijkheid om ook de nummers terug te vinden waarvan men het K.V.nr niet kent. Bij ieder werk worden de eerste maten gegeven van het onderdeel, gegevens over het ontstaan, opdracht, handschrift, eerste uitvoeringen, afschriften, uitgaven en literatuur vermeld. Zelf begon Mozart op 09-02-1784 met het catalogiseren van zijn composities. Daarom is het mogelijk vanaf die datum de chronologie van zijn werken vast te stellen. Op 15-11-1791 noteerde hij voor het laatst een compositie.