Lucrezia Borgia

Donizetti

(Brussel 23-02-2013 / De Munt / La Monnaie/Cirque Royal)

Libretto van Felice Romani, naar het drama Lucretia Borgia van Victor Hugo
Opera in 3 aktes, of proloog en 2 aktes. (± 3 uur)
Plaats en tijd. Venetië ten tijde van de renaissance
Première. Milaan, (Scala) 26-12-1833

LUCREZIA BORGIA	sopraan
DON ALFONSO D´Este (4e echtgenoot Luctezia)	bas
GENNARO (zoon uit eerdere verhouding Lucrezia)	lyrisch tenor
MAFFIO ORSINI (vriend van Gennaro)	alt
RUSTIGHELLO (spioneert voor Alfonso)	tenor
ASTOLFO (in dienst van Lucrezia)	bariton
JEPPO LIVEROTTO (edelman in dienst Venetie)	tenor
DON APOSTOLO GAZELLA (in dienst Venetie)	bas
ASCANIO PETRUCCI (in dienst republiek Venetie)	bas
OLOFERNO VITELLOZZO (in dienst Venetie)	tenor
GUBETTA (dienaar van Lucrezia)	bas

Inhoud

De ontvlambare, beruchte intrigante en gifmengster Lucrezia Borgia betovert en wekt weerzin op, maar door haar onweerstaanbare charme krijgt zij van de mannen die zij benadert veel aandacht. De enige die lijkt te kunnen ontsnappen aan haar misdadige en grenzeloze fatsoen is haar zoon, die al meteen na zijn geboorte aan zijn lot werd overgelaten. Toch zal hij buiten haar wil om ook een van haar slachtoffers worden. Zij wil hem beschermen, maar haar redding komt te laat en pas op het moment van zijn dood kan zij hem zijn ware identiteit onthullen. Dan laat zij ook de gevoelige kant van zichzelf zien. Uit radeloosheid en wanhoop sterf ook zij en volgt hem in zijn dood. De enige plaats waar zij samen gelukkig kunnen zijn.
Proloog
Op het terras van het paleis Grimani in Venezie.
Gennaro en Maffio Orsini zijn op een nachtelijk gemaskerd bal (Maffio in travestietenrol). In opdracht van Don Alfonso D`Este, de vierde echtgenoot van Lucrezia Borgia zullen zij de volgende morgen afreizen naar Ferrara. Gennaro bevindt zich voor het eerst in dit gezelschap en hij wordt ingelicht over de reputatie van Lucrezia.
Orsini vertelt iedereen hoe Gennaro hem in de oorlog met Rimini het leven heeft gered, Nella fatal di Rimini en op het moment dat zij eeuwige vriendschap zwoeren werden zij door een mysterieuze oude man gewaarschuwd voor de Borgia`s. Terwijl zijn vrienden door feesten valt de vermoeide Gennaro op een bank in slaap. Zijn vrienden laten hem alleen. Dan meert er een gondel af waaruit een gemaskerde vrouw stapt. Het is Lucrezia Borgia, samen met haar dienaar Gubetta. Uit hun gesprek blijkt dat Lucrezia degene is die Gennaro in Venetie heeft uitgenodigd. Hij is haar zoon uit een vroegere relatie, maar zij heeft haar echtgenoot nooit iets verteld over zijn bestaan. Lucrezia buigt zich over de slapende jongeman en is ontroerd, aria. Com`è bello!  Quale incanto in quel volte onesto e altero!. Zij doet haar masker af om haar tranen te drogen.
Alfonso en zijn spion zien wat er gebeurt, maar omdat beiden niet weten niet wie Gennaro is, geeft de jaloerse Alfonso zijn dienaar opdracht om Gennaro in Ferrero in de gevangenis te zetten. Ondertussen is Gennaro wakker geworden en meteen al is hij hevig onder de indruk van de schoonheid van de vrouw naast hem. Hij begint haar het hof te maken. Hij uit zijn liefde voor haar vertelt over zijn jeugd, en over zijn dierbare moeder die hij nooit gekend heeft. In de aria Di pescatore ignobile esser figliuol credei vertelt hij dat een Napolitaanse visser hem heeft opgevoed, tot hij door een onbekende ridder werd opgehaald, die hem een brief van zijn moeder overhandigde. Deze brief draagt hij nog altijd bij zich. Lucrezia moedigt hem aan om zijn moeder altijd te beminnen, duet Ame tua madre, e tenero. Als de feestgangers terugkeren zet zij snel haar masker op, maar Orsini heeft haar al herkent. Alle aanwezigen hebben wel een vriend of familielid die door haar zijn vermoord. Niet wetende wie hij voor zich heeft verdedigt Gennaro haar, maar als hij hoort dat zij de schandelijke oneervolle Lucrezia is laat hij zijn afschuw voelen en keert zich van haar af.
Akte I
eerste toneel.
`s nachts op een plein in Ferrara.
Rustighello toont Alfonso het huis waar Gennaro logeert. Het staat tegenover het paleis van de Borgia`s, en vanuit het huis klinken feestklanken. Alfonso zweert dat hij wraak zal nemen op de veronderstelde minnaar van Lucrezia. aria Vieni la mia vendetta è mediatata e pronta. en het cabeletta Qualunque sia l`evento. Als de feestvierders het huis verlaten, op weg naar weer een ander feest, plagen Gennaro`s vrienden hem. Die vrouw heeft wel veel indruk op je gemaakt roepen zij. Om het tegendeel te bewijzen slaat hij met zijn degen de B van de paleisletters Borgia, om er orgia van te maken. Intussen staan Rustighello (in dient van Alfonso) en Astolfo (in opdracht van Lucrezia) hem op te wachten. De twee raken in gevecht en als Rutighello wint neemt hij Gennaro gevangen.
tweede toneel.
Een zaal in het paleis Borgia.
Rustighello meldt Alfonso dat Gennaro is opgepakt. Don Alfonso geeft hem de opdracht twee bokalen wijn uit de kast te halen plus een zilveren en een gouden beker. Hij waarschuwt hem dat de gouden vergiftigd is. Lucrezia komt binnen en beklaagt zich erover dat er iemand is in Ferrara die haar belastert en de naam Borgia te schande maakt. Zij eist van Alfonso haar te wreken. Alfonso vertelt haar dat hij al weet wie de schuldige is, Gennaro..!
Als Lucrezia Gennaro een alibi wil verschaffen wil hij hier niets van weten. Gennaro bekent zijn daad. Van Don Alfonso mag zijn vrouw kiezen, Gennaro zal worden gedood door het zwaard of door vergif. Zij kiest voor vergif. Gennaro wordt binnen gelaten, en Alfonso zegt dat Lucrezia voor hem gepleit heeft en nodigt hem uit een dronk op haar uit te brengen. Hij vraagt Lucrezia de wijn in de gouden beker te schenken. Gennaro drinkt hem leeg. Na een prachtig trio, Guai se ti sfugge un moto, Se ti tradische un detto.! vertrekt Alfonso, en Lucrezia dient haar zoon tegengif toe. Alleen zij bezit het geheim van deze drank. Samen zingen zij het duet  Bevi e fuggi...te`n prego, o Gennaro!   Daarna laat zij hem via een geheime deur ontsnappen.
Akte II
eerste toneel.
Op een binnenplaats tegenover het huis waar Gennaro verblijft.
Gennaro volgt het advies van zijn moeder om te vluchten niet op. Rustighello en zijn handlangers zien nog licht branden in het huis waar Gennaro logeert en merken dat hij nog steeds in Ferrara is. Rischiata e la Finestra. Orsini gaat naar het feest bij Prinses Negroni en hij komt Gennaro uitnodigen om hem te vergezellen. Eigenlijk was Gennaro van plan om uit te wijken naar Venetië, maar hij besluit toch mee naar het feest te gaan. Rustighello die het gesprek heeft gehoord neemt het besluit om Gennaro op het feest in de val te laten lopen
tweede toneel.
In het paleis van de prinses Negroni.
Het banket in de feestzaal is verzorgd door Lucrezia, met de bedoeling om al de vijanden die haar ooit  hebben beledigd uit de weg te ruimen. Zij weet niet dat ook Gennaro op het feest aanwezig zal zijn. Als iedereen het glas heft op een gezellige avond, valt het Gennaro wel op dat Gubetta niet mee drinkt. Gennaro zweert dat hij zijn vriend Orsini nooit zal verlaten, waarna Orsini een drinklied aanheft, brindisi, Il segreto per esser felice. Na het eerste couplet wordt dit onderbroken door onheilspellende doodsklokken, en na het tweede couplet wordt het licht getemperd en er komt een een processie monniken de zaal binnen terwijl zij een doods gezang zingen.
Hierna volgt Lucrezia die de gasten meeneemt naar een aangrenzende kamer waar vijf doodskisten staan, voor diegenen die haar in Venetië beledigd hebben. Gennaro vraagt om een zesde kist, omdat hij samen met zijn vrienden wil sterven. Lucrezia laat de vijf stervende wegvoeren en probeert dan Gennaro het overgebleven tegengif toe te dienen. Gennaro weigert dit in te nemen en probeert haar met zijn dolk dood te steken. Zij roept dan dat zij zijn moeder is en dat hij dus ook een Borgia is. Era desso il figlio mio. "Een Borgia" roept hij uit. Dit is een grote schok voor hem en niet wat hij graag wilde horen, want hij kan zijn moeder haar wrede daden niet vergeven. Gennaro sterft in haar armen en hij uit de wens haar weer te ontmoeten in een ander beter leven na de dood. Zij zegt dat dit is, wat ook zij wil. Lucrezia biegt haar geheim van haar verzwegen zoon op aan Alfonso die door Rustighello naar het feest is gehaald. Hij was mijn enige hoop op vergeving roept zij uit. Hij bracht het goede in mij naar boven. Vol wanhoop en pijn zoekt zij steun bij haar dienares en langzaam vloeit het leven uit haar weg.

Lucrezia Borgia, omhult door schandalen en wreedheden wekte de aandacht van de romantici. De jonge Victor Hugo maakte van haar een betoverende heldin. Donizetti nam zijn werk als voorbeeld en wist, ondanks dat hij zich aan censuur moest houden die hem werd opgelegd, de kracht en sterkte van dit droefgeestige melodrama weer te geven. De titelrol vraagt van de vertolkster grote virtuositeit. Het is een van de meest veeleisende rollen uit Donizetti`s repertoire. Ook in Lucia di Lammermoor, Elektra en Salomé maken we kennis met gevaarlijke, hartstochtelijke vrouwen.

(Brussel 23-02-2013 / De Munt / La Monnaie/Cirque Royal)

JULIAN REYNOLDS	dirigent
GUY JOOSTEN	regie
JOHANNES LEIACKER	decor
JORGE JARA	kleding
MANFRED VOSS	licht
MARTINO FAGGIANI	koor
Bezetting
ELENA MOSUK	Lucrezia Borgia (sopraan)
PAUL GAY	Don Alfonzo (bas)
CHARLES CASTRONOVO	Gennaro (lyrisch tenor)
SILVIA TRO SANTAFÉ	Maffio Orsin (alt)
ALEXANDER KRAWETZ	Rustighello (tenor)
JUSTIN HOPKINS	Astolfo (bariton)
ROBERTO COVATTA	Jeppo Liverotto (tenor)
TIJL FAVEYTS	Don Apostolo Gazella (bas)
JEAN-LUC BALLESTRA	Ascanio Petrucci (bas)
STEFAN CIFOLELLI	Oloferno Vitellozzo (tenor)
JEAN TEITGEN	Gubetta (bas)
ALAIN-PIERRE WINGELINCKX	portier (tenor)
GERARD LAVALLE	kelner (bas)
	Symfonieorkest van de Munt